در این مقاله می خواهیم درباره ثبت اختراع و شرایط لازم برای ثبت اختراع به طور مفصل صحبت کنیم. همان طور که می دانیم زمانی که یک شخص آن چه که در ذهن و فکر خود داشته و آن را بسازد به شرطی که کسی قبلا مانند آن را ثبت نکرده باشد به این فرآیند اختراع گفته می شود.
حال برای اینکه این اختراع منحصر بفرد شود و به نام مخترع آن شناخته شود باید در یک سازمانی به ثبت برسد تا از سوء استفاده های احتمالی مصون بماند. به این عملیات «
در این مقاله می خواهیم درباره ثبت اختراع و شرایط لازم برای ثبت اختراع به طور مفصل صحبت کنیم. همان طور که می دانیم زمانی که یک شخص آن چه که در ذهن و فکر خود داشته و آن را بسازد به شرطی که کسی قبلا مانند آن را ثبت نکرده باشد به این فرآیند اختراع گفته می شود.
» گفته می شود که در فرآیند آن به شخص مخترع سندی ارائه می شود که به آن ورقه اختراع گفته می شود.
به عبارت دیگر ورقه اختراع سندی است که جهت بهره برداری انحصاری از اختراع برای مدت محدودی به مخترع داده می شود تا رقبای وی نتوانند از اختراع وی برای تهیه و فروش محصولات سوء استفاده نمایند . این حق انحصاری استفاده از اختراع هنگامی به رسمیت شناخته شده و مورد حمایت قرار می گیرد که اختراع مطابق مقررات تودیع و به ثبت رسیده باشد ، در غیر این صورت استفاده از اختراع ثبت نشده برای دیگران آزاد تلقی شده و هر کسی می تواند از آن برای تولید محصولات خود استفاده کند .
طبق قانون هر نوع اكتشاف یا اختراع جدید در شعب مختلف صنعتی یا فلاحتی به کاشف یا مخترع آن حق انحصاری می دهد که مطابق شرایط و مدتی که در قانون آمده می تواند از اکتشاف یا اختراع خود استفاده نماید ، به شرط اینکه اکتشاف یا اختراع مورد نظر طبق قوانین در اداره ثبت اسناد تهران به ثبت رسیده باشد.
مدت اعتبار ورقه اختراع به تقاضای مخترع می تواند ۱۰، ۱۵ یا حداکثر ۲۰ سال باشد و مدت مزبور صراحتا در ورقه اختراع قید می گردد در چنین صورتی مخترع یا وکیل او حق انحصاری ساخت یا فروش یا اعمال و یا استفاده از اختراع خود را خواهد داشت.
در چه صورت می توان تقاضای ثبت اختراع داشت؟
- ابداع هر محصول صنعتی جدید.
- کشف هر وسیله جدید با اعمال وسایل موجوده به طریق جدید برای تحصیل یک نتیجه با محصول صنعتی یا فلاحتی.
ماده ۳۶ قانون مزبور نیز در مورد جنبه اعلامی بودن ثبت و عدم نیاز به بررسی صحت ادعای مخترع چنین مقرر می دارد : ورقه اختراع به هیچ وجه برای قابل استفاده بودن و یا جدید بودن و یا حقیقی بودن اختراع سندیت ندارد و همچنین ورقه مزبور به هیچ وجه دلالت بر این نمی کند که تقاضا کننده یا موکل او مخترع واقعی می باشد و یا شرح اختراع یا نقشه های آن صحیح است و اشخاص ذینفع می توانند نسبت به موارد مزبور در محکمه ابتدایی تهران ( دادگاه عمومی فعلی) اقامه دعوی کرده و خلاف آن را ثابت نمایند.»
تقاضا و نحوه ثبت اختراع :
در حقوق ایران اختراع یا اکتشاف در رشته های مختلف صنعتی یا فلاحتی به کاشف یا مخترع حق انحصاری می دهد به شرط آنکه اکتشاف یا اختراع مزبور طبق قانون در اداره مالکیت صنعتی تهران به ثبت رسیده باشد. مخترع یا مکتشف باید حق استفاده انحصاری از اختراع خود را برای مدت محدود داشته باشد تا هم حق او محفوظ بماند و هم حق اجتماع، و این مدت از لحاظ قانون ایران بنا به تقاضای مخترع ممکن است ۵، ۱۰، ۱۵ یا ۲۰ سال است.
نکته بسیار مهم که رعایت نمی شود:
پس از بیست سال به شرط پرداخت اقساط سالیانه از انحصار مخترع خارج می شود و به تصرف اجتماع در می آید. علاوه بر آن اختراع باید در مدت حداقل ۵ سال به طور عملی استفاده شود در غیر این صورت انصراف از استفاده محسوب می شود.
بنا به ماده ۲۷ قانون ثبت اختراع هر کسی که ادعای ابداع هر نوع محصول صنعتی جدید و کشف هر وسیله جدید یا اعمال وسایل موجود به طریق جدید برای رسیدن به یک نتیجه یا محصول صنعتی یا فلاحتی باشد می تواند تقاضای ثبت نماید .
عدم پذیرش تقاضای ثبت اختراع :
در شرایط زیر تقاضای ثبت اختراع نمی تواند پذیرفته شود.
- نقشه های مالی
- هر اختراع یا اکتشاف که مخالف انتظام عمومی و برخلاف عفت عمومی و یا مخالف حفظ سلامت عمومی باشد.
- فرمولها و ترکیبات دارویی
کسی که پس از ثبت ، از حق انحصاری اختراع خود استفاده کنند بایستی هر سال حق الثبت قانونی خود را به صندوق ثبت پرداخت نمایند .
این امر نشاندهنده تمایل صاحب اختراع به ادامه حق انحصاری اختراع خود است در غیر این صورت ورقه اختراع ، پس از انقضای 3 ماه (برای مهلت پرداخت اقساط) و ۳ ماه دیگر به عنوان آخرین مهلت ( با پرداخت دو برابر حق الثبت) ، از درجه اعتبار ساقط خواهد شد.
علاوه بر این مخترع بایستی تا ۵ سال پس از تاریخ ثبت اختراع خود آن را برای استفاده عموم عرضه نماید. در غیر اینصورت اختراع او باطل شده و دیگر نمی تواند از آن بهره مند شود.
صاحب ورقه اختراع می تواند مالكيت و یا امتیاز استفاده از حق اختراع خود را کلا یا جزیی به دیگری منتقل نماید. مشروط به آنکه معامله طبق سند رسمی انجام شده و در دفتر نیز به ثبت برسد وگرنه معامله مذکور نسبت به اشخاص ثالث معتبر نخواهد بود .
هرگاه معامله در خارج از ایران انجام شود زمانی در ایران نسبت به اشخاص ثالث معتبر خواهد بود که در اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی تهران به ثبت رسیده باشد.
هرگاه ورقه اختراع از طریق ارث منتقل شده باشد مالک جدید زمانی می تواند از مزایای قانون ثبت علامت تجاری و اختراعات بهره مند شود که انتقال مزبور را به ثبت رسانیده باشد.
مدارک لازم برای ثبت اختراع :
- تنظیم اظهارنامه مورخ و امضا شده
- طبق نمونه های چاپی در ۳ نسخه با نکات مندرج در ماده ۲۲ قانون ثبت علامت واختراعات به زبان فارسی . اظهارنامه باید دارای ضمائم مقرر در ماده ۲۳ قانون ثبت علامت و اختراعات حاوی موارد ذیل باشد:
- توصیف مشروح اختراع و یا وسیله جدیدی که برای آن تقاضای ورقه اختراع می شود در ۳ نسخه.
- نقشه هایی که برای فهم توصيف مزبور لازم می باشد در ۳ نسخه .
- قبض صندوق اداره ثبت اسناد حاکی از پرداخت وجوه مذکور در ماده ۳۲ قانون ثبت علامت و اختراعات .
- وکالتنامه ، در صورتی که اظهارنامه توسط وکیل تسلیم شده باشد.
- رعایت مواد ۲۴ و ۲۵ و ۲۶ و ۲۷ آیین نامه مزبور راجع به زبان خارجی و مقیاس نقشه ها و نحوه توصیف اختراع.
مراحل ثبت اختراع :
- شعبه مزبور پس از دریافت اظهارنامه و ثبت و تطبیق نسخ آن نسخه دوم را پس از تایید به متقاضی به عنوان رسید مسترد می دارد. متصدی شعبه مکلف است که ظرف مدت ۱۵ روز اظهارنامه و ضمائم مربوطه را مورد بررسی قرار داده و در صورت داشتن نواقص ، مراتب را به طور کتبی به متقاضی اعلام نماید. در صورتی که شخص متقاضی مقیم ایران باشد ، ظرف 2 ماه و اگر در خارج باشد ظرف 6 ماه (با حق یکبار تمدید مهلت ) باید در مورد رفع نقص مزبور اقدام نماید. در غیر این صورت اظهارنامه مورد نظر مردود شناخته شده و متقاضی فقط می تواند در این مورد با استناد به ماده ۲۹ قانون ثبت علامت و اختراعات به دادگاه عمومی اعتراض نماید
- در صورتی که اظهارنامه صحیح و قانونی تشخیص داده شود ، اختراع در دفتر مخصوصی با رعایت مواد ۳۰ تا ۳۳ قانون ثبت علامت و اختراعات به ثبت می رسد.
- هر تغییر یا تکمیلی که در مدت اعتبار ورقه اختراع مربوط به اختراع مورد نظر رخ دهد ، تابع مقررات درج شده در مواد ۲۳ و ۲۴ قانون ثبت علامت و اختراعات خواهد بود. طبق ماده ۳۵ قانون ثبت علامت و اختراعات برای تغییر یا تکمیل، ورقه اختراع در تکمیل ورقه اصلی صادر می گردد و ورقه تکمیلی جدید تابع مقررات حاکم بر ورقه اصلی خواهد بود .
- ضمنا مدت اعتبار ورقه تکمیلی نمی تواند از مدت اعتبار ورقه اصلی تجاوز نماید.
هزینه ثبت اختراع :
هزینه ثبت اختراع به شرح زیر تعیین گردیده است :
- حق الثبت اظهارنامه اختراع برای متقاضیان غیرایرانی بدون احتساب بهای ورقه سی و پنج هزار ریال .
- حق الثبت اختراع برای متقاضیان غیرایرانی در ده سال اول علاوه بر حق الثبت اظهارنامه درست هزارریال .
- حق الثبت اختراع برای متقاضیان غیر ایرانی در ده ساله دوم علاوه بر حق الثبت اظهارنامه پانصدو پنجاه هزارریال
- حق الثبت معاملات و انتقالات مربوط به اختراع مطابق تعرفه حق الثبت اسناد رسمی خواهد بود. .
- ودیعه مربوط به دادخواست اعتراض برای غیر ایرانی ها چهل هزار ریال.
- حق الثبت هر تغییر در اختراع برای غیر ایرانی ها چهل و پنج هزار ریال .
- حق الثبت انتقال اختراع وسیله ارث مقطوعا پنجاه هزار ریال .
اعتراض به ثبت اختراعات :
- ثبت اختراع که در روزنامه رسمی منتشر می گردد به اشخاص ذینفع حق می دهد که به دادگاه رجوع کرده و تقاضای صدور حكم بطلان ورقه اختراع را در موارد زیر بنمایند .
- اختراع جديد نباشد.
- اختراع مخالف ماده ۲۸ قانون صادر شده باشد. است .
- اختراع مربوط به طريقه علمی صرف بوده و عملا قابل استفاده صنعتی با فلاحتی نباشد.
- ۵ سال از تاریخ صدور ورقه اختراع گذشته و اختراع به موقع استفاده عملی گذاشته نشده باشد.
بنا به ماده ۴۲ قانون ثبت علامت و اختراعات هر شخص معترض می تواند به تمام اسناد و اوراق مربوط به ثبت اختراع که در اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی موجود است مراجعه کرده و از آنها رونوشت مصدق تهیه نماید .
اعتراض نامه باید با رعایت مواد ۵۱ تا ۶۰ قانون ثبت علامت و اختراعات تنظیم گردد. به دعاوی حقوقی یا جزایی مربوط به ورقه اختراع در دادگاههای عمومی تهران رسیدگی می شود .
در صورتی که در دعاوی جزایی جرم در خارج از تهران واقع یا کشف و یا متهم در خارج از تهران دستگیر شده باشد تحقیقات مقدماتی در محل ارتکاب با کشف جرم و یا دستگیری متهم به عمل آمده و پرونده برای رسیدگی به دادگاههای جزایی تهران ارجاع می شود..
چنانچه در حین رسیدگی به امر جزایی ، متهم در مقام دفاع از خود موضوع مالكيت علامت تجاری یا اختراع را مطرح کند، دادگاه کیفری باید در این زمینه رسیدگی و حکم لازم را صادر نماید ( مواد ۴۶ تا ۴۸ قانون ثبت علامت و اختراعات).
و خواهان باید به دادخواست خود مدارک مندرج در ماده ۶۱ (قانون ثبت علامت و اختراعات) را ضمیمه نماید. ابلاغ اعتراض نامه طبق آیین دادرسی مدنی صورت می گیرد.
قانونگذار در ماده ۴۸ قانون ثبت علامت و اختراعات ناظر به مواد ۶۳ تا ۶۵ قانون ثبت علامت و اختراعات به خواهان حق داده تا تقاضای صدور قرار تامین دلیل با توقیف محصولات تقلیدی و تقلبی با تقاضای صدور قرار دستور موقت نسبت به عدم ساخت یا فروش یا ورود اجناس مورد نظر را بنماید و مراجع قضائی مکلف به موافقت با تقاضای خواهان می باشند .
ماده ۲۱ قانون ثبت علامت واختراعات به زیان دیده امکان می دهد که خسارت وارده حقوقی یا ضرر و زیان ناشی از جرم مربوط به دعاوی اختراعات و علامت تجاری را از فاعل زیان مطالبه نماید و خسارات مزبور علاوه برضررهای وارده باید شامل عدم النفع نیز بشود. ولی متاسفانه تبصره ۲ ماده ۵۱۵ قانون آیین دارسی مدنی مصوب ۱۳۷۹خسارت ناشی از عدم النفع را قابل مطالبه نمی داند در صورتی که این امر در امور بازرگانی داخلی و بین المللی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
ثبت اختراع